Blog

Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie – historia, opis i ciekawostki

Ołtarz w kościele mariackim w Krakowie

Niezwykła atrakcja, bez której trudno wyobrazić sobie Kraków a zarazem unikalny zabytek z dumą noszący miano arcydzieła o światowej sławie – opis ołtarza Wita Stwosza, dzieła zwanego również ołtarzem Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny lub ołtarzem mariackim, nieustannie zachwyca. Jak powstało jedno z najwybitniejszych dokonań rzeźbiarskiej sztuki późnego gotyku? Jakie tajemnice w sobie skrywa? Oto kilka ciekawostek, które warto znać!

Na gruzach dawnego ołtarza

Historia mówiąca o tym, jak powstał ołtarz Wita Stwosza w Krakowie sięga roku 1442 – wówczas, w wyniku zawalenia się prezbiterium kościoła Mariackiego, zniszczeniu uległ obecny tam ołtarz. Nie są znane dalsze losy dekoracji, jakie mogły zdobić wnętrze świątyni do roku 1477, kiedy to stworzenie nowego dzieła powierzone zostało pochodzącemu ze Szwabii Witowi Stwoszowi. Prace nad nim związały wykształconego w Nadrenii artystę z Krakowem aż na 20 lat, z czego 12 z nich poświęcił realizacji kultowego dziś dzieła. Mimo że ołtarz mariacki wita Stwosza nie powstał równocześnie z murami samego kościoła, jest dziś nierozerwalnie z nim wiązany i trudno wyobrazić sobie wnętrze kościoła Mariackiego bez tego niezwykłego arcydzieła.

Ołtarz Wita Stwosza… debiutem?

Patrząc na misterne detale czy kunsztowne zdobienia, trudno uwierzyć, że tak złożone, a zarazem wywarzone i estetyczne dzieło mogłoby być debiutem. A jednak, według współczesnych źródeł, brak dowodów na to, aby Wit Stwosz zasłynął wcześniej choćby w połowie tak imponującymi pracami jak omawiany ołtarz. Co więcej – nie potwierdzono również pełnego autorstwa wcześniejszych dzieł rzeźbiarza, a te, których mógłby być autorem, nadal budzą spory ekspertów. Wiele wskazuje na to, że ołtarz mariacki Wita Stwosza faktycznie mógł być debiutanckim dziełem rzeźbiarza, który nie zdążył wypracować sobie w Norymberdze odpowiedniej renomy i mistrzowskiego autorytetu. Niemniej jednak trudno polemizować z tym, że osobliwe zlecenie wpadło w ręce niekwestionowanego mistrza, a zarazem utalentowanego rzeźbiarza, któremu przyniosło światową dziś sławę.

Ołtarz mariacki Wita Stwosza to retabulum

Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie z architektonicznego punktu widzenia nie stanowi ołtarza sam w sobie – to retabulum, jego dekoracja znana od XI wieku. Na przestrzeni lat takie aranżacje wykonywano wielokrotnie w postaci rzeźb, płaskorzeźb lub malowideł zdobiących tylną część ołtarza. To właśnie w gotyku rozpowszechnił się typ szafiasty, zgodnie z zasadami którego ozdobna nastawa przyjmowała formę szafy ze zdobionym wnętrzem i obustronnie dekorowanymi drzwiczkami. Co więcej, konstrukcja czyni z dzieła pentaptyk – formę podobną do tryptyku. Ołtarz Wita Stwosza składa się z pięciu skrzydeł.

Matka Boża o niespotykanym „wzroście”

Dzieło stworzone przez rzeźbiarza przedstawia różnorodne motywy związane z życiem Maryi, a także jej rolą w dziele Zbawiania ludzkości. Główna scena prezentuje motyw Zaśnięcia Matki Bożej w gronie otaczających ją apostołów. Boża Rodzicielka podtrzymywana jest przez św. Jakuba. Skrzydła ruchome przedstawiają sceny radości Maryi – od sceny Zwiastowania po moment Zesłania Ducha Świętego. Reliefy na nieruchomej parze skrzydeł zdobią natomiast sceny związane z dzieciństwem Matki Bożej oraz życiem Chrystusa. Dębowa konstrukcja liczy sobie 13 metrów szerokości i 11 wysokości, łącząc ponad 200 wykonanych w lipowym drewnie rzeźb. Największe z figur umieszczone zostały w centralnej części i mierzą niemal 3 metry!

Ołtarz mariacki Wita Stwosza w Krakowie – ile kosztował?

Czytając opis ołtarza Wita Stwosza, trudno nie ulec urokowi imponującego dzieła. W źródłach dotyczących pracy rzeźbiarza znajdziemy informację, że otrzymał on za nią 2808 florenów, a więc na ówczesne czasy równowartość kilku kamienic, a zarazem – rocznego budżetu Krakowa! Co więcej – trudno o potwierdzenie, czy wspomniana w zachowanych zapiskach kwota to całkowita suma za wykonane dzieło, czy… zaledwie jej część. Zatem czy tak wybitne dzieło mogło mieć jeszcze wyższą wartość? Tego możemy się jedynie domyślać…

Ołtarz Wita Stwosza bez wątpienia jest wybitnym dziełem, na stałe wpisanym zarówno we wnętrze kościoła Mariackiego, jak i w charakter samego Krakowa. Warto się o tym przekonać na własne oczy, odwiedzając dawną stolicę kraju podczas jednej z wycieczek!

Możesz być zainteresowany także...